Từ thành phố Đồng Hới, theo đường mòn Hồ Chí Minh, chúng ta đi hơn 1 giờ đồng hồ là đến với Cổng Trời Cha Lo. Dọc hai bên đường đi là khung cảnh non xanh nước biếc, cảnh làng quê yên bình của người dân. Điều đặc biệt nhất khi bạn đặt chân đến với Cổng Trời Cha Lo là được ngắm cảnh sinh hoạt của đồng bào dân tộc thiểu số và cảnh trùng điệp, hùng vĩ của núi rừng nơi đây.
Cổng Trời Cha Lo nằm tại Km số 34,5 đường 12A. Tổng cộng quảng đường dài chừng 150 km. Cổng Trời Cha Lo là di tích lịch sử thời kỳ chống Mỹ. Là điểm huyệt quan trọng của tuyến đường chiến lược 12A thuộc hệ thống đường Hồ Chí Minh huyền thoại. Cổng Trời thuộc xã Dân Hóa, huyện Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình.
Cổng Trời là hai khối đá lớn chụm đầu vào nhau như một đôi tình nhân ôm nhau chụm lại thành cái cửa vòm lớn. Phía trái Cổng Trời là vách núi đá vôi sừng sững. Bên phải là vực thẳm hun hút. Truyền thuyết kể lại rằng, Cổng Trời xuất hiện như minh chứng cho chuyện tình sắt son nhưng không thành đôi của nàng Y Leng và chàng Thông Ma.
Cái tên Cổng Trời thể hiện lòng kính mến chàng thanh niên khỏe mạnh như Trời, chung thủy như Đất. Ở địa thế cao gần 1.000 mét so với mặt biển, cái cổng này thật giống như cái cửa đi lên trời của chú mèo máy Doremon thần kỳ. Đến đây, du khách có thể đưa tay để chạm vào mây xanh, chạm vào ranh giới giao hòa giữa trời và đất. Ở phía dưới hai vách đá chênh vênh chụm vào nhau tạo thành một cái “cổng chào” khá rộng, để cho xe tải, xe tăng, … đi qua dễ dàng.
Vì thế, Cổng Trời là di tích lịch sử thời chống Pháp, chống Mỹ. Mỹ đã dội xuống mảnh đất này hàng nghìn tấn bom đạn để ngăn chặn các đoàn xe vận tải vào Nam. Nhưng Cổng Trời vẫn hiên ngang che chở từng đoàn xe, đoàn quân ra tiền tuyến đánh Mỹ. Bạn sẽ gặp rất nhiều kỷ niệm thời chiến tranh ở đây. Một dòng chữ viết bằng đá xanh nhắn gửi đồng đội, một chữ ký hoặc ký hiệu khắc vội trên đá,…
Ở bên trái đường có một hang động không sâu lắm. Đây là nơi làm lễ “truy điệu sống” các chiến sỹ Tiểu đoàn 12 Công binh trước đêm ra mặt trận làm nhiệm vụ. Cách đó không xa là Trạm kiểm soát biên phòng thuộc Đồn biên phòng Cha Lo.
Ngày nay, Cổng Trời là nơi giao lưu, buôn bán, thăm viếng, du lịch với nước bạn Lào qua Cửa khẩu quốc tế Cha Lo. Đường 12A đã được nâng cấp, cải tạo, bảo đảm giao thông tốt, thuận lợi.
Đã đến với Cổng Trời, bạn nên ghé vào và tham gia phiên chợ Pheo của đồng bào Chứt mến khách. Chợ khá đông người mua kẻ bán, người từ miền xuôi, miền ngược đến đây để trao đổi hàng hóa với nhau. Ngoài đồng bào Chứt còn có người đồng bào Khùa, Mày, Sách. Họ là những hướng dẫn viên thật thà nhất, tận tình nhất khi bạn ghé thăm.
Đặc sản mà bạn không thê bỏ lỡ khi đến đây là mua những con sâu tằm (chưa thành nhộng). Đem chiên lên ăn rất ngọt và béo. Cũng đừng bỏ lỡ những bức ảnh đẹp giữa làn mây trắng và núi rừng xanh thẳm. Bạn như được đứng trước chốn bồng lai, hít hà mùi hương của những nhánh lan rừng, một cảm giác thú vị đến khó tả.